Akut romatizmal ateş kalp kapaklarında hasara ve eklemlerde ağrı veya şişliğe neden olabilen bir romatizmal hastalıktır. En sık 5-15 yaş arasında görülür. Dünyada bu hastalığı görülme sıklığı çok azdır ve neredeyse hiç görülmemektedir ancak Türkiye’de bu sıklık halen daha yüksektir.
Boğaz enfeksiyonuna neden olan bir bakteri bu hastalığa neden olmaktadır. Bu enfeksiyonu geçiren çocuklarda yaklaşık 10 gün sonra eklemlerde ağrı veya şişlik olur. Genelde dizde ve ayak bileğinde şişliğe neden olur ve tipik olarak eklem şişliği genelde gezici karakterdedir. Yani önce bir eklem şişer, ardından bu eklem düzelir diğer eklem şişer. Ateş bu hastalığa eşlik edebilir. Eklem şikayetleri hiç tedavi verilmese bile düzelir ve eklemlerde hiç bir hasar bırakmaz. Ancak hastalıkta kalp kapakları hasar görebilir ve eğer uygun tanı konup tedavi edilmez ise bu hasar kalıcı olabilir. BU HASTALIK İÇİN SÖYLENEN ‘AKUT ROMATİZMAL ATEŞ EKLEMLERİ YALAR, KALBİ ISIRIR’ SÖZÜ DOĞRUDUR. Bu nedenle erken tanı ve tedavi önemlidir. Bazı hastalarda KORE denilen istemsiz hareketler ve hareket bozuklukları görülebilir ve tedavi ile bu bozukluklar düzelir.
Hastalığın tanısı çeşitli kriterler kullanılarak konur. Çeşitli kan tetkikleri yapılmalıdır. Özellikle ASO denilen ve kanda bakılan, geçirilmiş boğaz enfeksiyonunu gösteren belirteç her hastada bakılmalıdır. ASO değerinin 800’ün üzerinde olması beklenir, çoğu hastada 1000’nin üzerinde çıkar. SADECE ASO DEĞERİNİN YÜKSEK OLMASININ BİR ANLAMI YOKTUR VE SADECE GEÇİRİLMİŞ BOĞAZ ENFEKSİYONUNU GÖSTERİR. Mutlaka hastalarda ilave bulgular olması gerekir. EKG ve ekokardiyografi her hastada yapılmalıdır. EKO ile kalp kapak tutulumunun derecesini belirlemek ve buna göre tedavi vermek gerekir. Hastalara depo PENİSİLİN (DEPOSİLİN) denilen bir antibiyotik kas içine uygulanmalıdır. Tedavide sadece eklem tutulumu var ise aspirin verilir (yaklaşık 4 hafta). Eğer kalp kapak tutulumu var ise kortizon kullanmak gerekir. Süre kapak tutulumunun derecesine göre belirlenir. MUTLAK YATAK İSTİRAHATİ YAPILMALIDIR. Bazı hastalarda kalp yetmezliği olabilir ve eğer varsa buna yönelik tedavi verilmelidir.
Tedavi ile kapak tutulumu genelde düzelir veya hafifler. Bu düzelme bazen 3 yıl içerisinde bile olabilmektedir.
Hastalık tekrar etmeye meyillidir. Bu nedenle tekrarı önlemek için DEPOSİLİN tedavisi 3 haftada bir kas içine uygulanmalıdır. Deposilin tedavisine;
- Sadece eklem tutulumu olanlarda en az 5 yıl veya 21 yaşına kadar (hangisi uzun ise)
- Kalp tutulumu başlangıçta olmuş ve takipte düzelmiş ise en az 10 yıl veya 21 yaşına kadar (hangisi daha uzun ise)
- Eğer kalp tutulumu düzelmedi ise 40 yaşına kadar hatta orta-ağır kalp tutulumu olanlarda ömür boyu devam edilmelidir.
HASTALIĞIN EN ÖNEMLİ TEDAVİ AŞAMASI DEPOSİLİN TEDAVİSİDİR.
Deposilin tedavisi alan hastalarda tekrar etme olasılığı çok azdır ancak hasta düzenli olarak bu tedaviyi uygulamaz ise çoğu tekrar eder ve tekrar ettiği zaman hemen her zaman daha ağır seyreder. Kalp kapak tutulumu ağır olan çocuklarda düzelme olmaz ise cerrahi olarak kapak tamiri veya değişimi gerekebilir.